Περί χρησιμότητας του σχολείου…

Μου άρεσε πολύ το post του Στάθη Χαϊκάλη περί καταλήψεων, καταληψιών και τη στάση ορισμένων γονιών και πολιτικών έναντι αυτού του φαινομένου. Συμφωνώ απόλυτα με την άποψη ότι, τουλάχιστον σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μαθητές «υποκινούνται» να προχωρήσουν σε κατάληψη των σχολείων τους –όχι, βέβαια, ότι τα προβλήματα δεν είναι υπαρκτά και, συχνά, πολύ οξυμμένα- ή ότι, ακόμα κι αν δεν υπάρχει υποκίνηση, σίγουρα υπάρχει υποστήριξη από ορισμένους πολιτικούς χώρους. Και, είναι αλήθεια ότι, ενώ τα προβλήματα είναι υπαρκτά, μέρος των καταλήψεων παλινδρομεί προς τον σκέτο χαβαλέ.

Εκείνο, όμως, που με προβλημάτισε ιδιαίτερα ήταν το post στο NYLON, στο οποίο παρέπεμπε ο Σ. Χαϊκάλης, και το οποίο έθετε το ερώτημα αν σήμερα χρειαζόμαστε το σχολείο. Είναι αλήθεια ότι αν κάποιος ρίξει μια ματιά στο ελληνικό σχολείο, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα ήταν ένα σαφές και μεγαλοπρεπέστατο «όχι»: το ελληνικό σχολείο πάσχει και πάσχει δομικά. Η όλη λειτουργία του είναι αναχρονιστική, υποβαθμισμένη, υποταγμένη σε έξωθεν πιέσεις και μουχλιασμένες νοοτροπίες. Στην ουσία, πρόκειται για ένα μηχανισμό επιβολής, τόσο επί των μαθητών, όσο και επί των εκπαιδευτικών, πολλοί εκ των οποίων μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα βλέπουν την όποια φαντασία και δημιουργικότητά τους να «καταπνίγεται» από τις ασφυκτικές πιέσεις των προγραμμάτων, των ωρών, από τη μονολιθικότητα του όλου συστήματος.

Όμως, έχω την αίσθηση ότι οι μαθητές και οι καθηγητές, π.χ. στη Φινλανδία, δε νοιώθουν έτσι. Εδώ και χρόνια, στη Φινλανδία και σε άλλες χώρες, το εκπαιδευτικό σύστημα έχει «ανοίξει», έχει αποκτήσει έναν αληθινά παιδευτικό χαρακτήρα, δεν περιορίζεται στη στείρα μεταφορά γνώσεων, αλλά στοχεύει στην προαγωγή της παραγωγής της ίδιας της γνώσης. Το υπόδειγμα της Φινλανδίας –μιας χώρας με πλήρως δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα- είναι υπαρκτό και μπροστά στα μάτια μας. Κι όμως, εμείς το αγνοούμε επιδεικτικά ή, ακόμα χειρότερα, το χρησιμοποιούμε μόνο αποσπασματικά, για να προβάλλουμε κάποια μέτρα και λειτουργίες του, αποκομμένα, ωστόσο, από το συνολικό πλαίσιο του συστήματος.

Γιατί γίνεται αυτό; Διότι, παρά τις παχιές κουβέντες που κατά καιρούς ακούγονται, η Πολιτεία ΠΟΤΈ δεν θέλησε να παρέμβει ουσιαστικά στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Κι αυτό, διότι η εκπαίδευση ΚΟΣΤΙΖΕΙ ΠΟΛΥ! Τα ανθρώπινα σχολικά κτίρια, οι σωστές υποδομές, η λειτουργική εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, οι ενημερωμένες βιβλιοθήκες, το υψηλού επιπέδου διδακτικό προσωπικό, η διαρκής και ουσιαστική επιμόρφωση του προσωπικού αυτού, εν πάσει περιπτώσει, όλα όσα κάνουν ένα σύστημα σύγχρονο και προσαρμοσμένο στο σήμερα κοστίζουν πολύ και –δυστυχώς, για τους μικρόνοες πολιτικούς μας- δεν αποδίδουν αποτελέσματα άμεσα, ώστε νά’χουμε να κοκορευόμαστε στη Βουλή, να, είδατε τι κάναμε εμείς μέσα σε χρόνο θt; Φτιάξαμε την Παιδεία! και να επανεκλεγούμε άνετα…

Αφήστε που, τα πολλά χρήματα που ζητά η εκπαίδευση θα πρέπει να κοπούν από άλλες δαπάνες του Κράτους, δαπάνες που, ενδεχομένως, είναι πολύ πιο «αποδοτικές» για την εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά και για συμφέροντα που στηρίζουν το status quo. Αν δείτε σήμερα το ποσοστό του ΑΕΠ που, π.χ. η Φινλανδία δίνει για την εκπαίδευση, θα διαπιστώσετε ότι δεν είναι και τόσο μεγάλο. Όμως, για να φθάσει σε αυτό το σημείο η Φινλανδία, επί μακρόν έδινε ένα τεράστιο ποσοστό του ΑΕΠ της και τώρα περιορίζεται στο να διατηρεί και να βελτιώνει το υψηλό επίπεδο του συστήματος. Εδώ, το «5% για την Παιδεία» κοντεύει να μετατραπεί σε «Άγιο Δισκοπότηρο» που όλοι το αναζητούν, αλλά κανείς δεν κατορθώνει να το αγγίξει.

Βεβαίως, η υποχρηματοδότηση δεν είναι το μόνο πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης: η ελλιπής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία που διαπερνά όλες τις βαθμίδες και όλες τις εκφάνσεις της, τα απαρχαιωμένα μοντέλα διοίκησης και εκπαιδευτικής διαδικασίας, ο ασφυκτικός έλεγχος του υπουργείου Παιδείας, είναι απλώς μερικά από τα προβλήματα που ταλαιπωρούν και επιβραδύνουν την εκπαίδευση. Δεν μπορούμε να ζητάμε εκτεταμένη χρήση νέων τεχνολογιών, τη στιγμή που λείπουν βασικές προϋποθέσεις για την απλώς εύρυθμη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος.

Και, βέβαια, το να προτείνουμε να καταργηθεί το σχολείο, εμένα, τουλάχιστον, μου μοιάζει να κινείται στη λογική «πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι». Το σχολείο μπορεί να αποτελέσει τη σημαντικότερη βάση κοινωνικής και πολιτικής συνειδητοποίησης και ένταξης των παιδιών. Ναι, έχει προβλήματα. Ναι, κάποια από αυτά μοιάζουν «γόρδιοι δεσμοί». Όμως, η πλήρης απαξίωσή του, έχουμε σκεφθεί πού μπορεί να οδηγήσει…;