Για την ανάπτυξη, ρε γαμώτο...

Αναγνώστη μου, ξέρω ότι τον τελευταίο καιρό σε έχω παραμελήσει. Ωστόσο, πρέπει να σου πω ότι, εδώ στη σπηλιά μου, ήμουν πολύ απασχολημένος με το να στήνω παγίδες σε ανέμελους νεοφιλελεύθερους, να τους πιάνω και στη συνέχεια να τρέφομαι με την τρυφερή και καλογυμνασμένη σάρκα τους. Ωστόσο, χάρη στα smartphones τους (είναι τρομεροί γκατζετάκηδες οι νεοφιλελεύθεροι...) δημιουργούσα wifi hubs στη σπηλιά και παρακολουθούσα -εκ του μακρόθεν- τις εξελίξεις με τα PSI και τα ομόλογα και τα CDS και όλα αυτά που σώζουν για άλλη μια φορά τη χώρα.

Χθες, λοιπόν, είδα στο ιντερνέ και τα όσα είπε αυτός ο καλός κυριούλης και ομολογώ ότι κατά βάση συμφώνησα μαζί του. Ωστόσο, όσο το σκεφτόμουν, τόσο μου φαινόταν ότι όλα όσα προτείνει δεν θα κάνουν τίποτα περισσότερο από το να βάλουν μια μικρή τάξη στο μπάχαλο που λέγεται Ελλάδα, καθώς και ότι δεν έχουν τον παραμικρό αναπτυξιακό χαρακτήρα. Άσε που σε συνδυασμό με τις νομοθετικές ρυθμίσεις σχετικά με τα εργασιακά και μισθολογικά του ιδιωτικού τομέα το μόνο που θα επιτευχθεί από τις προτάσεις Ράιχενμπαχ -αν επιτευχθεί κι αυτό- είναι απλώς η διαρκής ύφεση να είναι λίγο λιγότερο βίαιη.

Βλέπεις, αναγνώστη μου, όλα αυτά που συζητιούνται και προτείνονται είναι, κατά τη γνώμη μου, γενικότητες που δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα: τι σκατά οικονομία θα μπορούσε να έχει η Ελλάδα. Μέχρι την κρίση, η ελληνική οικονομία ήταν κατά βάση καταναλωτική με μια δόση κατασκευών/έργων υποδομής. Ωστόσο, όλοι το ξέρουμε πια, μόλις στέρεψε η δανειοδότηση, όλα αυτά κατέρρευσαν και διαπιστώσαμε ότι από την οικονομία λείπουν οι πολλαπλασιαστές εισοδήματος, δηλαδή, οι δραστηριότητες εκείνες που θα μπορούσαν να αυξήσουν σημαντικά και σε βάθος χρόνου το ΑΕΠ. Βιομηχανία η χώρα δεν έχει (κράτα το αυτό), η αγροτική παραγωγή στηρίζει κατά κύριο λόγο στις επιδοτούμενες καλλιέργειες, το τουριστικό εισόδημα διαχέεται αναξιοποίητο, άσε που το ακριβό ευρώ κάνει τον τουρισμό να ζορίζεται, και οι τομείς των υπηρεσιών είναι πολύ χύμα-λίμπα για να στηρίξουν ουσιαστικά την ανάπτυξη.

Αν προσθέσουμε στα παραπάνω και το γεγονός ότι σε μια χώρα έντεκα εκατομμυρίων έχουμε σχεδόν ένα εκατομμύριο επιχειρήσεις, γίνεται προφανές ότι τα χρήματα από την Ε.Ε., την ΕΤΕπ και δενξερωαποπουαλλού το μόνο που θα κάνουν θα είναι να δώσουν "καλάμι" και δη μισοστομωμένο, σε ένα μοντέλο που κατά την άποψή μου έχει ήδη εκπνεύσει. Κι όμως, όλοι μιλούν για ανάπτυξη, για χρήμα που πρέπει να πέσει στην αγορά, για ανταγωνιστικότητα και άλλα τέτοια ορέα. Έτσι, λοιπόν, ως Khlysty, λέω να σου γράψω μερικές ιδέες για το πώς η Ελλάδα θα μπορούσε να επιτύχει μια στοιχειώδη ανάταξη της οικονομίας της και, παράλληλα, πλήρη ανασχηματισμό του οικονομικού της μοντέλου.

Κατά τη γνώμη μου, το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να καταργηθούν οι διατάξεις για τις μειώσεις μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Όπως προανέφερα -και σού'πα να το κρατήσεις- η Ελλάδα ΔΕΝ έχει βιομηχανία. Δεν είναι Σλοβακία, Σλοβενία, Πολωνία, Τσεχία ή άλλες χώρες που, όταν έπεσε ο Υπαρκτός, είχαν βιομηχανική υποδομή και αντίστοιχο εργατικό δυναμικό, οπότε με σχετικά χαμηλούς μισθούς και επενδύσεις περισσότερο εκσυγχρονισμού των ήδη υπαρχόντων υποδομών, κάποιος μπορούσε να επιτύχει υψηλή κερδοφορία. Στην Ελλάδα το εργατικό δυναμικό απασχολείται κυρίως στους τομείς της παροχής υπηρεσιών ή σε μικρές μονάδες παραγωγής, που εκ φύσεως δεν μπορούν να είναι ανταγωνιστικές, ιδίως όταν μιλάμε για οικονομίες κλίμακας. Αντιθέτως, περικόπτωντας τους μισθούς, το μόνο που επιτυγχάνεται είναι να μειώνεται η ήδη χαμηλή κατανάλωση και η ύφεση να βαθαίνει. Επίσης, δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα η Ελλάδα να γίνει βιομηχανική χώρα με την κλασσική έννοια: δεν έχει πρώτες ύλες, δεν έχει υποδομές και, ακόμα και με τα σημερινά δεδομένα, είναι αρκετά απομονωμένη, ώστε το κόστος μεταφοράς από και προς να είναι μεγάλο.

Το δεύτερο που πρέπει να γίνει είναι να δούμε τι μπορούμε να αξιοποιήσουμε από τα ήδη υπάρχοντα πλεονεκτήματα της χώρας. Φυσικά, η λογική να φυτέψουμε όπου βρούμε φωτοβολταϊκά είναι μάλλον χαζή και ο Τέκης το έχει αναλύσει επαρκώς. Καλές και χρυσές οι ΑΠΕ, αλλά μόνο για "οικιακή χρήση" -τουλάχιστον προς το παρόν: αν εφευρεθούν, ξερωγώ, φωτοβολταϊκά με κρυπτονίτη και μπορούμε να αποθηκεύουμε την ενέργεια και να την εξάγουμε χωρίς να κοστίζει ο κούκος αηδόνι, τότε, ναι, μέσα κι εγώ. Αλλά ως τότε, ας κρατάμε μικρό καλάθι και ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε.

Σε τρίτο επίπεδο, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις ήδη υπάρχουσες υποδομές, μέσω στρατηγικών συνεργασιών. Τον λάθος τρόπο τον είδαμε ήδη με την εκχώρηση μέρους του εμπορικού λιμανιού του Πειραιά στους Κινέζους: όταν επί της ουσίας πουλάς κάτι, μην περιμένεις ο αγοράστής να συμπεριφερθεί τρυφερά. Ωστόσο, η ανάπτυξη συνεργασιών (π.χ. σε επίπεδο επενδύσεων με ανάλογο ανταλλάγμα, αλλά χωρίς εκχώρηση) θα μπορούσε να βοηθήσει: π.χ., σου δίνω μια μονάδα της ΔΕΗ, την οποία θα εκσυγχρονήσεις, ωστόσο, διατηρώ το κυριαρχικό μου δικαίωμα στη μονάδα και για τα φράγκα θα τα βρούμε. Ξέρω, ακούγεται αφελές, ωστόσο, έχω την αίσθηση ότι μια αμοιβαία επωφελής συμφωνία δεν θα πείραζε κανέναν.

Τέλος, θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα στην αγροτική παραγωγή -και σε μαζικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο εξειδικευμένης παραγωγής- ώστε το εισόδημα από αυτόν τον παρατημένο τομέα να αυξηθεί εκθετικά. Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλλιέργειες, ακόμα και τα ξερονήσια του Αιγαίου (όποιος δεν έχει φάει άνυδρη ντομάτα Σύρου, έχει χάσει μια κορυφαία γαστριμαργική απόλαυση), ενώ η παραγωγή είναι σχεδόν εγγυημένη (εντάξει, άμα πέσει χαλάζι τον ήπιαμε, αλλά, γενικώς, ο καιρός της Ελλάδας βοηθά πολύ). Όχι, όμως, μπαμπάκι, αλλά κηπευτικά, φρούτα, λαχανικά, εσπεριδοειδή, μήλα, ελιές και πάει λέγοντας. Σε συνδυασμό με μονάδες τυποποίησης/μεταποίησης και σκληρή εξαγωγική πολιτική/μαρκετάρισμα ("Φάε ελληνικό λάδι κι έλα βράδυ"), είναι εύκολο να δει κανείς ότι μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα ο τομέας αυτός μπορεί να παράξει τεράστιο εισόδημα για τη χώρα.

Για τον τουρισμό δεν έχω να πω τίποτα περισσότερο, πέραν του ότι ο αυστηρός έλεγχος της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών θα λειτουργήσει ενισχυτικά και πολλαπλασιαστικά. Ωστόσο, επειδή κάποιοι θα με κατηγορήσουν ότι είμαι αντιεπιχειρηματικός, θέλω να αναφερθώ σε ένα τομέα που είναι πολύ κρίμα που τον έχουμε παρατημένο: εννοώ τον τομέα της παροχής υπηρεσιών. Τα τελευταία χρόνια έχω γνωρίσει αρκετό κόσμο που έχει σπουδάσει καλά (ακόμα και μόνο στην Ελλάδα) και έχει πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες για την αξιοποίηση της τεχνολογίας στον τομέα των υπηρεσιών. Δεκάδες παιδιά έχουν δουλέψει σε open source πλατφόρμες και έχουν παρουσιάσει προϊόντα που με λίγο σπρώξιμο θα μπορούσαν να μοσχοπουλιούνται. Αντί, λοιπόν, το υπουργείο Ανάπτυξης να σπρώχνει δισεκατομμύρια για την επιβίωση "τελειωμένων" επιχειρήσεων, θα μπορούσε να ενισχύσει ουσιαστικά τις start-ups αυτές και η Ελλάδα να γίνει ένα -μικρό, αλλά ισχυρό- hub παραγωγής εφαρμοσμένης τεχνολογίας. ΟΚ, στις δέκα start-ups τελικά επιβιώνουν οι τρεις (τυχαίο το νούμερο, μη βαράτε...), αλλά η πολλαπλασιαστική τους δράση για την οικονομία είναι τεράστια.

Και θα μου πεις τώρα, αναγνώστα μου, καλά, ρε Khlysty, μόνος σου τα σκέφτηκες όλα αυτά; Δεν μας τά'χουν πει κι άλλοι; Ναι, ό,τι μου πεις είναι αλήθεια. Αλλά, ξέρεις, σκέφτομαι ότι τώρα είναι πραγματικά μια ευκαιρία η χώρα αυτή να αρχίσει να λειτουργεί στη λογική της ουσιαστικής ανάπτυξης. Διότι, όταν ακούω το Σαμαρά και τον Βενιζέλο να μιλούν για ανάπτυξη, προσθέτοντας αμέσως "να πέσει χρήμα στην αγορά", με πιάνει σύγκρυο για το πώς και πού θα πάνε τα ευρωκονδύλια. ΟΚ, οι ιδέες μου ίσως είναι απλοϊκές, όμως, γι'αυτό και τις καταθέτω εδώ, μπας και βρεθεί κάποιος είτε να μου τις ανατρέψει, είτε να μου τις ενισχύσει. Και στις δύο περιπτώσεις θα είμαι ικανοποιημένος. Και τώρα, γεια, πάω να ροκανίσω κάτι κοκκαλάκια που μου έχουν απομείνει...